काठमाडौं । युक्रेनमा रुसले युद्ध गरिरहेका बेला चिनियाँ राष्ट्रपति सी चिनफिङ रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनको निमन्त्रणमा मस्को पुगेर फर्किने बेला ‘परिवर्तन आउँदै छ ’ भनी दिएको अभिव्यक्तिबाट बेलायतमा पश्चिमा लोकतन्त्र मर्न लागेको चर्चा चल्न थालेको छ । “ताइवान चीनमा परेको छ । युद्ध वर्षौंसम्म चल्यो, हजारौंको ज्यान गयो, र अर्थतन्त्र बर्बाद भयो – तर त्यो मूल्य सी जिनपिङले इतिहासमा आफ्नो नाम लेख्न इच्छुक भइरहे । अमेरिकाले पछाडि लड्यो, तर उच्च सेनाको बावजुद त्यहाँ आन्तरिकरूपमा र उसका सहयोगीहरू बीच उचित रक्षा गर्न धेरै राजनीतिक मतभेद थियो। बेइजिङको फलामे अडान जित्ने दिन विश्वले नोट गरेको छ । लोकतन्त्रमाथि निरंकुशताको विजय भएको छ । आदर्शको युद्ध हारेको छ । यो अहिले सीको संसार हो। हामी यसमा बस्छौं।” विश्लेषक चार्ल्स डन्स्टले लेखेको नयाँ पुस्तक “डिफिटिंग द डिक्टेटर्स”मा प्रस्तुत विषय राखी पश्चिमा लोकतन्त्रको अन्त्य हुने चेतावनी दिइएको छ । पश्चिमा लोकतन्त्रले द्रुतगतिमा उसले भनेका कार्यहरू पूरा नगरे यो हराउने खतरा त्यसमा औँल्याइएको छ । तर,जित सबैभन्दा ठूलो सेना भएर कसैले जित्ने होइन भन्दै डन्स्टले जसले आफ्नो प्रणालीमा राम्रो काम गर्छ भनेर प्रमाणित गर्न सक्छ त्यसले जित्ने भन्छन् । अमेरिकाले चीनसँग हतियार नभएको कारणले हारेको होइन तर यसको आफ्नै जीवन शैलीमा विश्वासको कमी भएकोले यस्तो भएको उनको भनाइ छ । । लेखकको यो चेतावनी चीनका राष्ट्रपति सी जिनपिङले बुधबार राति मस्को छोड्ने क्रममा आफ्ना रुसी समकक्षी भ्लादिमिर पुटिनलाई ’ सय वर्षमा नभएको परिवर्तन आउँदैछ’ भनी दिएको अभिव्यक्तिबाट पश्चिमाहरूमा थपि दिएको चिन्ताबाट आएको हो । सी र पुटिन भेटमा धेरै मुद्दाहरूमा द्विपक्षीय सहयोगलाई बढावा दिन डिजाइन गरिएको ज्ञापनपत्र र सम्झौताहरूको एक श्रृंखलामा हस्ताक्षर भए । उनीहरूले ’नयाँ युग’ को स्वागत गरे। फेब्रुअरी २०२२ मा यी दुईले दुई देशबीचको सम्बन्धको ’कुनै सीमा नभएको अभिव्यक्ति दिएका थिए । सी र पुटिनले अमेरिकी वर्चस्वमा रहेको एक ध्रुवीय विश्व प्रणालीलाई अस्वीकार गरेका छन् । सेन्टर फर स्ट्राटेजिक एण्ड इन्टरनेशनल स्टडीजका सहायक अनुसन्धानकर्ता डन्स्टले विश्वले शीतयुद्धको समयमा यस किसिमको आदर्शको टकराव देखेको भएपनि आज विश्वले सामना गर्ने चुनौती सोभियतहरू विरुद्धको भन्दा बढी गम्भीर भएको बताए । सोभियत संघ विघटन भएको बेला वा दुई दशकअघि, लोकतन्त्र सबैभन्दा राम्रो शासन प्रणाली जस्तो देखिन्थ्यो किनभने सबै धनी र सबैभन्दा शक्तिशाली देशहरू, उत्कृष्ट जीवनस्तरका साथ, त्यो प्रणालीको प्रयोग गर्थे । तर २०२० मा यूएईमा औसत आयु पहिलो पटक अमेरिका भन्दा उछिनेको छ । सोही वर्ष वर्ल्र्ड इकोनोमिक फोरमले सन् १९५९ देखि एकदलीय प्रणालीमा बसेको सिंगापुरलाई सामाजिक गतिशीलताका लागि बेलायतभन्दा माथि राखेको थियो । दशकौंदेखि आर्थिक बृद्धिको मामिलामा पश्चिमलाई पछाडि पारेको चीनले अहिले अमेरिका र युरोपले संयुक्त रूपमा खर्च गर्नेभन्दा हरेक वर्ष पूर्वाधारमा बढी खर्च गर्छ । चीनले फाइभ जी जस्ता प्रविधिहरूको विकासलाई अगाडि बढायो । सायद यसले विश्वभर प्रणालीको बलमा वार्षिक ’डेमोक्रेसी इन्डेक्स’ उत्पादन गर्ने द इकोनोमिस्टले सन् २०१५ यता प्रत्येक वर्ष किन गिरावट आएको छ भनेर व्याख्या गर्न मद्दत गर्छ । रेकर्डमा सबैभन्दा ठूलो गिरावट सन् २०२० र २०२१ को बीचमा आएको थियो जुन सन् २००६ मा सूचकांक पहिलो पटक प्रकाशित भएदेखि अहिलेसम्मकै न्यून विन्दुमा पुगेको थियो र त्यसयता स्थिर छ। जबकि सूचकांकका लेखकहरूले भाइरससँग लड्न ल्याइएका कोभिड र कठोर नीतिहरूलाई दोष दिन्छन् । तर डन्स्ट विश्वास गर्छन् कि यो धेरै पहिले सेट भयो र यसलाई ठीक गर्न धेरै समय लाग्नेछ। डन्स्टले निरपेक्ष लोकतन्त्रसँग व्यवहार गर्नु भन्दा जनताहरू आराम र स्वतन्त्रता बिना बाँच्न चाहन्छन् भनेर निरंकुशहरूले बाजी थापेको बताउँछन् । लोकतन्त्र कसरी जित्छ उनको प्रश्न छ । चीनले ताइवानको नियन्त्रणको लागि अहिलेसम्म युद्ध सुरु गरेको छैन र भविष्य उसले त्यसो गर्ने निर्णय गर्छ त्यो निश्चित छैन । तर यदि पश्चिमाहरूले आफ्नो घर व्यवस्थित गर्न सकेनन् भने चिनियाँ काम गर्ने तरिका क्रमशः आकर्षक हुँदै जान्छ । यो पनि हुन सक्छ कि सीले कुनै पनि युद्ध लड्नु पर्दैन र बस बस्न र पर्खन सक्छ जबसम्म संसार उनको सोचाइमा आउँछ । डन्स्टले लेखेका छन् ’भविष्य अझै लेखिएको छैन। चीन, रुस र तिनका साझेदारहरूले अहिलेसम्म संसारमा शासन गरेका छैनन्। अझै पनि वाशिंगटनमा अझै शक्ति बस्न सक्छ, तर भोलि यो सत्य हुनेछ भन्ने कुनै ग्यारेन्टी छैन । बेइजिङले आफ्नो शासन व्यवस्थामा सुधार गरेर र चिनियाँ प्रभाव विस्तार गरेर हामी सन्तुष्ट रहँदा र त्यसपछि क्षयीकरण गरेर हामीलाई हराउन सक्यो भने सबै राम्रो हुन्छ। ’यदि लोकतन्त्रले आफ्नो जीवन शैली कायम राख्ने हो भने हामीले तानाशाहलाई स्वदेश र विदेशमा परास्त गर्नुपर्नेछ। त्यसो गर्न हामीले हाम्रो प्रणालीले प्रस्ताव गरेको वाचा पूरा गर्नुपर्छ।’