सीको रुस भ्रमणले अमेरिकी वर्चस्वको अन्त्य गर्ने एक महत्वपूर्ण बिन्दु
काठमाडौं । चिनियाँ राष्ट्रपति सी चिनफिङको मस्को भ्रमणलाई अमेरिकी वर्चस्वको अन्त्य हुने प्रक्रियाको एक महत्वपूर्ण बिन्दु बनेको पर्यवेक्षकहरूले बताएका छन् ।
सी चिनियाँ राष्ट्रपति पदको तेस्रो पदावधि लागि पुनः निर्वाचित भएपछि पहिलो विदेश भ्रमणको क्रममा रुसको राजधान मस्को पुगेका हुन् ।
अन्तर्राष्ट्रिय प्रणाली विश्वयुद्धको स्तरमा संकटबाट गुज्रिरहेको छ । यो करिब एक दशक पहिले शुरू भयो । जतिखेर युक्रेनमा पश्चिमा देशहरूको समर्थनामा “युरोमैदान” सत्ता पलट भयो त्यतिखेर रुसले क्राइमिया नियन्त्रणमा लिएयता अमेरिका रुस टकराव उत्पन्न गरायो ।
यसको तीन वर्ष पछि अमेरिकाले अचानक व्यापार र प्रविधि युद्ध अगाडि बढाएर चीनलाई एक्लाउने नीति लियो ।
गत वर्ष, रूसले युक्रेनमा सैनिक कारबाही सुरु गरेपछि रुस अमेरिका भिडन्तको अवस्था बनेको छ । विश्वका यी दुई प्रमुख आणविक शक्ति देशहरू हुन् ।
ठिक यहीबेला अमेरिकाले आफ्ना सहयोगका साथ चीनलाई एक्लाउन थप नीति कठोर बनाएको छ ।
ताइवान वरपर तनाव निकै बढेको छ । ताइवानका कारण यसक्षेत्रमा युद्धको सम्भावनालाई उच्च बनाएको छ ।
युक्रेनको भाग्य र ताइवानको भविष्यको कुरो मात्र नभएर हालको विश्व प्रणालीको विषय विशेष चर्चामा रहेको विज्ञहरूले बताएका हुन् ।जुन विषय अमेरिकाको विश्वव्यापी वर्चस्वको निरन्तरतासँग जोडिएको छ ।
चीन र रुसले अमेरिकी वर्चस्वलाई चुनौती दिएपछि विश्व प्रणाली पनि संकटमा फसेको छ । अमेरिकाले प्रमुख शक्ति प्रतिस्पर्धा भन्दै आएको छ ।
यो २० औँ शताब्दीमा दुवै विश्वयुद्धको सार थियो । रुसी र चिनियाँहरूले आफ्नो तर्फबाट सन् १९९० को दशकदेखि अमेरिकाको नेतृत्वमा रहेको एकध्रुवीयताबाट बहुध्रुवीय विश्व व्यवस्थामा परिवर्तनको वकालत गर्दै आएका छन् ।
यो स्थिति एशिया, मध्य पूर्व, अफ्रिका र ल्याटिन अमेरिकाका विभिन्न देशहरू बीच समर्थन प्राप्त गर्दैछ। वास्तवमा, प्रणालीगत परिवर्तनको प्रक्रिया पहिलेदेखि नै चलिरहेको छ।
यसको जवाफमा अमेरिकाले आफ्नो विश्वव्यापी नियन्त्रणलाई हर हालतमा जोगाउने रणनीति अपनाएको छ। यो रोकथामको रणनीति हो। अमेरिकीहरूले चीनको उदय, सोभियतको पतनबाट रुसको अप्रत्याशित पुनः प्राप्ति र इरानको क्षेत्रीय र आणविक महत्वाकांक्षालाई सहन नसकिने चुनौतीको रूपमा लिएको छ ।
पश्चिमसँगको आफ्नो विशाल र लाभदायक आर्थिक सम्बन्ध कायम राख्न चीनको बलियो चासो, मिन्स्क सम्झौताको लाइनमा डोनबासमा संकट समाधान गर्ने रसियाको प्रयास र बहुपक्षीय आणविक सम्झौताप्रति इरानको प्रतिबद्धताका बाबजुद अमेरिकाले निरन्तर आक्रामक कदम चालेको छ । अमेरिकाले समय आफ्नो पक्षमा नभएको प्रष्ट बुझेको छ र शक्ति सन्तुलन आफ्नो पक्षमा हुँदा काम गर्ने संकल्प गरेको छ ।
युक्रेनमा सैन्य कारबाही गर्न रुसलाई उक्साउनु रसियालाई कमजोर पार्न र एक्लो पार्न डिजाइन अमेरिकाले गरेको थियो । ताइवान क्षेत्रमा उत्पन्न तनावले चीनलाई दबाब दिने र एसिया–प्रशान्त क्षेत्रमा चीन विरोधी गठबन्धनलाई बलियो बनाउने लक्ष्य पूरा गरेको छ ।
वास्तवमा, बेलायत र फ्रान्स जस्ता पूर्व ठूला शक्तिहरू र प्रमुख औद्योगिक पावरहाउसहरू, जर्मनी र जापानहरू शीत युद्धको युगमा भन्दा अमेरिकाका नीतिहरूसँग धेरै नजिक छन्। नेटोलाई इन्डो–प्यासिफिकमा जान प्रोत्साहन दिएर र विशेष गरी चीनलाई लक्षित गर्ने नयाँ सैन्य ब्लक अउकसको स्थापना गरेपछि अमेरिकाले युरेसिया, चीन र रूसमा आफ्ना दुवै प्रतिद्वन्द्वीहरू विरुद्ध आफ्नो गठबन्धनको कुल शक्ति प्रयोग गरिरहेको छ।
यसले ती प्रतिद्वन्द्वीहरूलाई एक एक गरेर हराउने आशा पनि राखेको छ । पहिले रुसलाई प्रमुख शक्तिको रूपमा हटाउने र त्यसपछि चीनलाई अमेरिकी शर्तहरू स्वीकार गर्न लगाउने नीति अमेरिकाले लिएको छ ।
त्यसोभए, यी सबैको सामना गर्दा चीन–रुस अन्तरक्रियाको रणनीति बारे विचार गर्दा चीन र रुस दुवै ठूला शक्ति देशहरू हुन् । विश्व परिदृश्यमा आफ्नो रणनीतिहरूको चार्टमा पूर्ण रूपमा सार्वभौम लक्ष्यहरू छन् ।
यसरी चीन र रुसबीच अझ धेरै समन्वयको अपेक्षा गर्न सकिन्छ। यसले यूरेसियामा नयाँ सैन्य गुटको प्रचार गर्दैन, तर यसको सट्टा विश्वलाई बहुध्रुवीयतातर्फ छिटो अघि बढ्न मद्दत गर्ने ठूलो संयुक्त प्रयास हो । यसको प्रभावकारी अर्थ अमेरिकी विश्वव्यापी प्रभुत्वको अन्त्य हो ।
यो हासिल गर्ने एउटा उपाय भनेको अन्तर्राष्ट्रिय लेनदेनमा अमेरिकी डलरको भूमिका घटाउनु हो। धेरैजसो चीन–रुस द्विपक्षीय व्यापार पहिले नै चिनियाँ युआनमा भइआएको छ । तर युआन तेस्रो देशहरूसँग व्यवहार गर्न पनि प्रयोग गर्न सकिन्छ।
नयाँ विश्व व्यवस्था ल्याउन मद्दत गर्ने अर्को तरिका भनेको ब्रिक्स र संघाइ सहयोग संगठन जस्ता गैर–पश्चिमी संस्थाहरूको स्तरोन्नति गर्नु हो । वित्त र प्रविधि, ऊर्जा र जलवायु जस्ता क्षेत्रहरूमा विश्वका लागि एजेन्डा सेट गर्न, र, कम्तीमा पनि, अन्तर्राष्ट्रिय सुरक्षाको आवश्यकता हुन्छ ।
इरानी–साउदी मेलमिलापको भर्खरै गरिएको मध्यस्थताबाट उदाहरणीय रूपमा भू–राजनीतिक मात्र नभई भू–आर्थिक–खेलाडीको रूपमा चीनको हालै उदय भएको छ ।
मध्यपूर्व, एसिया, अफ्रिका र ल्याटिन अमेरिकाका धेरै देशहरूको अमेरिका र युरोपेली सहयोगीहरूमाथिको आर्थिक र राजनीतिक निर्भरता घटाउन संयुक्त रूपमा काम गरेमा रुस र चीन बढी सफल हुन सक्छन्।
एउटा विशेष क्षेत्र प्रमुख शक्ति टकराव र वास्तविक द्वन्द्वको वर्तमान परिस्थितिमा आणविक नीतिहरू र आणविक प्रसारमा गहिरो संवाद हो। उनीहरूले बहुध्रुवीय भविष्यमा सङ्क्रमणका लागि काम गर्दा पनि, पुटिन र सीले यो सङ्क्रमण ठूला शक्तिहरूबीचको युद्धबिना नै होस् भन्ने कुरा सुनिश्चित गर्ने ठूलो जिम्मेवारी वहन गर्छन्। चीन र रुसले सुरक्षा मामिलाहरूमा अझ नजिकको सहकार्यले संक्रमणलाई सुरक्षित बनाउनेछ।
क्याटेगोरी : अन्तर्राष्ट्रिय, अर्थ
ट्याग : #breaking
थप समाचार
धेरै पढिएका
प्रतिक्रिया